Tijdens de Covid-19 pandemie is het nog duidelijker geworden dat mental health belangrijk is. Veel mensen staan op lange wachtlijsten voordat ze eindelijk geholpen kunnen worden.
Wat maken mensen mee en wat zou er mogelijk verbeterd kunnen worden? Ik ging in gesprek met verschillende mensen over hun mental health.
Menne
Terwijl Menne haar make-up doet, beginnen we ons gesprek. ‘Het gaat op dit moment wel oké met me, maar dat was afgelopen jaar anders. Sinds de middelbare school heb ik last van depressieve klachten. Voor de zoveelste keer was ik bij de huisarts voor een doorverwijzing naar de psycholoog. Toen kreeg ik ook een brief dat ik op de wachtlijst stond voor zeven maanden. Op dat moment dacht ik; zeven maanden, dat is veel. Maar ja, het is niet anders.’
Een paar weken ging het goed met Menne. Het idee dat er hulp zou komen zorgde voor wat meer rust, maar zeven maanden bleek toch echt te lang.
‘Ik stortte op werk helemaal in. Ik stond in het magazijn en ik kon alleen maar huilen. Gelukkig belde mijn moeder de huisarts om te vertellen dat ze met een dochter zit die niet meer wil leven. Mijn huisarts is gelukkig op de hoogte van mijn geschiedenis en schakelde meteen de crisisdienst in, waar ik een uur later terecht kon.’
Menne en haar familie hebben geluk met een goede huisarts en hebben goede ervaringen met hem. Jammer genoeg zijn er echter ook verhalen over huisartsen die mensen met mentale klachten niet serieus nemen, terwijl de huisarts vaak het beginpunt is voor hulp en zorg.
Crisisdienst
‘Op het moment dat ik naar crisisdienst ging was er helaas niet direct plek op de open afdeling. De gesloten afdeling zou alleen maar averechts voor me werken. In de tussentijd kwam er gelukkig wel hulp langs bij mij thuis. Op dagen dat ik geen mensen kon zien, was er ook de mogelijkheid dat ze me belden. Dat was echt super goed geregeld. Die begeleiding heb ik als zeer prettig ervaren.’
Na anderhalve week kon Menne terecht bij de crisisdienst, net voordat Nederland aan de ‘intelligente lockdown’ begon.
‘Het was een korte opname van drie weken. Na een dag kwamen er al corona maatregelen. Mensen die van buitenaf komen om de blokken mee te doen konden niet meer komen. De focus ligt er echt op balans en structuur. Als je nog in crisissituatie zit mag je er nog niet naar toe.’
Diagnose
Door de crisisdienst is Menne ook opgenomen in een GGZ kliniek. Daardoor kwam ze hoger op de wachtlijst terecht. Door het nieuwe onderzoek zijn ze er achtergekomen dat Menne ADD heeft. Door de juiste diagnose viel veel op zijn plaats. Na 13 jaar heeft ze eindelijk de goede diagnose om te werken aan haar mental health.
‘Toen ik voor het eerst naar GGZ ging kreeg ik op mijn zeventiende meteen de stempel depressie en daar moest ik het mee doen. Zo is het elke keer weer gegaan. Afgelopen april had ik mijn eerste intake en de psycholoog zag ADD kenmerken. Voor het eerst keek iemand verder dan depressie.’
Samen kijken we terug naar onze tijd op school en waar we tegenaan liepen qua focus en concentratie. ‘Op het VWO kon ik me niet concentreren, waardoor ik niet kon leren. En juist doordat ik niet kon leren, dacht ik dat ik niets kon. Daardoor ging ik me echt rot voelen. Mensen denken dat je alleen ADD kan hebben als je de hele dag hyperactief bent. ADD is zogezegd het brave zusje, dat wordt veel minder opgemerkt. Hoe intelligenter je bent, hoe meer je het kan verbloemen. Ik was niet vaak bij met school, maar niemand merkte het. Het is vooral de drukte in mijn hoofd die alle ellende veroorzaakt.’
‘Als ik het over zou kunnen doen, zou ik eerder aan de bel trekken en niet pas als ik aan zelfmoord denk.’
Mental health
In de tijden van Covid-19 krijgen meer mensen mentale problemen. Men zit thuis en heeft andere energie levels. Doordat meer mensen met hun mental health kampen, wordt er meer over gesproken. Maar wat als de maatregelen versoepelen of verdwijnen, zal de aandacht voor mentale gezondheidszorg dan ook verdwijnen?
‘Mensen die normaal niet echt depressieve klachten hebben, voelen zich nu eenzaam. Dat is hoe depressieve mensen zich 24/7 voelen. Nu kunnen mensen heel veel niet meer, maar depressieve mensen hebben daar überhaupt al geen energie voor. Mensen zitten tijdelijk gevangen in hun huis, depressieve mensen zitten daarna nog steeds gevangen in zichzelf.’
Ik ben benieuwd wat er volgens Menne zou moeten veranderen zodat er verbetering komt in de mentale zorg.
‘Ik had zo vaak geen energie om schoolopdrachten te maken. De avond van tevoren moest ik vaak snel dingen maken. Het voelde zo oneerlijk met de mensen die laks waren en dit deden, en het ze gewoon lukt. Dan raak je nog gefrustreerder.’
‘Mensen zien ADD vaak als een zwakte, dit zorgt ervoor dat we bijvoorbeeld geneigd zijn voor minder uitdagende banen te solliciteren. Dat terwijl we juist sterker zijn, we weten wat we nog meer moeten doen om hiermee om te gaan. Mensen moeten serieuzer genomen worden, dat is het begin om dit grote probleem op te lossen. Het voelt alsof je een nummertje bent en niemand echt geïnteresseerd is. Voor mijn gevoel gaat het allemaal te veel volgens het boekje.’
Terwijl ik mijn tas inpak en hond Nova een aai over haar bol geef, neem ik afscheid van Menne waarbij er op ons gezicht een veelzeggende glimlach ontstaat. De tijd om het te verbloemen is voorbij.
Roomana
Begin februari sprak ik Roomana. Zij is psycholoog en heeft vlak voor de corona-uitbraak een huis gekocht met haar vriend Juul. beiden hebben haar druk bezig gehouden het afgelopen jaar. Ik ben benieuwd hoe het met haar gaat en haar mental health.
‘Het gaat wel goed! Zo merk ik wel dat ik mezelf minder goed bezig kan houden nu het zo koud is buiten. Ik vergeet ook vaak heel even dat dingen niet kunnen, en dan ben ik meteen mega enthousiast, maar dan besef ik weer dat het niet kan. Ik stel mezelf zo meerdere keren per dag teleur, haha. Gewoon lekker impulsief iets gaan doen kan niet echt meer, alles is zo ingewikkeld. Ik heb soms van die schrikmomenten dat ik denk: mag het wel wat ik aan het doen ben?! Ik heb vooral moeite met de avondklok, dit is het eerste waardoor ik me écht beperkt voel in mijn vrijheid. Maar ja, alles is relatief natuurlijk, dus we doen maar netjes mee en maken er maar het beste van. Ik heb er echt zin in als het straks weer lente wordt en ik de tuin in kan.’
Hobby’s
We zagen elkaar vaak bij concerten of festivals, maar die gaan helaas allemaal niet door. Veel dingen waar Roomana plezier uithaalt, kunnen niet meer. Zo ook bedenken dat je iets wilt doen en dan spontaan gaan, zoals uit eten, naar de dierentuin of een dagje Antwerpen, gewoon doen waar je zin in hebt. Zelfs even snel iets halen in de winkel kan nu niet meer. En nu ook nog verplicht worden om voor 21:00 binnen te zijn en niet meer naar buiten te mogen. Alles moeten plannen kost haar meer energie dan het haar oplevert. Dat doet zeker wat met je mental health. Ze probeert andere dingen te vinden om te doen, zoals oude meubels opknappen en tuinieren blijkt ook helemaal haar ding te zijn. Doordat niks meer kan, kunnen de kleine dingen al heel fijn zijn. Ze kan al helemaal gelukkig zijn omdat de zon schijnt, buiten zijn doet haar dan heel goed. Maar de grijze natte dagen zijn minder.
Werk als psycholoog
‘Gelukkig mag ik op kantoor blijven werken. Ik denk dat het voor mij heel veel scheelt dat werk en privé zo gescheiden kunnen blijven, en dat ik ook nog wat collega’s zie. Ik zou er een stuk slechter aan toe zijn als dat niet zou kunnen denk ik, ik snap ook echt niet hoe mensen dat al een jaar vol kunnen houden.’
Terwijl Roomana een nieuwe kop thee voor me maakt komt Charlie bij me. Als een echte kat gaat hij op de stoel naast me zitten. Zo kan hij naar buiten kijken en mij en Roomana in de gaten houden.
‘We doen ons best zoveel mogelijk te beeldbellen, maar sommige dingen kunnen natuurlijk niet online, zoals sommige groepen en bepaalde onderzoeken. Non-verbale informatie is moeilijker te observeren via videobellen. Ook wil je soms juist dat echte contact, nabijheid, dat is zo waardevol. Wel op afstand natuurlijk.’
GGZ
‘De Nederlandse GGZ pleit ervoor de behandelingen zo veel mogelijk gewoon door te laten lopen. Sommige cliënten stoppen zelf de behandeling omdat ze thuis moeten werken met de kinderen ook thuis, of in de zorg werken. Zij hebben zo geen ruimte om aan de slag te gaan met therapie. Ze zetten hun eigen mental health even op een laag pitje voor anderen. Een behandeling ingaan is al vrij intensief, laat staan als je dit allemaal er ook nog bij moet doen.’
‘Je merkt dat er de laatste tijd wat meer aandacht komt voor de mentale gezondheid tijdens de crisis. Er is veel onrecht, machteloosheid, eenzaamheid, uitzichtloosheid. En dat is natuurlijk niet bevorderlijk voor de mentale gezondheid. Ik denk dat mensen vaak niet weten hoeveel ze eigenlijk met elkaar gemeen hebben. Deel met elkaar, luister naar elkaar. Eenzaamheid is draaglijker als je samen eenzaam bent.’
Tijdens een kleine pauze is het tijd om Roomana’s nieuwe konijn Lilo te ontmoeten. Ik had mijn tas gevuld met mijn camera apparatuur en een grote zak bospenen, niet wetende dat dit Lilo’s favoriete snack was!
Het GGZ-systeem is super ingewikkeld. Het grootste deel van de GGZ voor volwassenen wordt betaald door de zorgverzekeraar, waardoor er afspraken gemaakt moeten worden tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Je wil natuurlijk de beste zorg leveren aan zo veel mogelijk mensen, maar je moet je dus ook aan de gemaakte afspraken houden. Helaas is er geen onbeperkt potje geld. Een verzekeraar moet daarin natuurlijk keuzes maken om de zorgpremie betaalbaar te houden. Ook de overheid heeft keuzes moeten maken waar ze geld instoppen. Er wordt door de overheid nu van alles gedaan om de wachtlijsten aan te pakken, zoals meer opleidingsplaatsen subsidiëren. Binnenkort wordt er een nieuw systeem ingevoerd voor de vergoeding. Ik snap nog niet precies wat er dan gaat veranderen en wat dat gaat betekenen, maar ik ben benieuwd. Voor kinderen gaat de vergoeding sinds een paar jaar via de gemeente, maar die potjes geld zijn ook snel op. Soms is het afhankelijk van waar je woont als kind, of je geholpen kunt worden of niet.’
De wachtlijsten
Wat mij het meest verbaasde, zijn de lange wachtlijsten. Ik vroeg Roomana hoe dit komt en hoe we dit kunnen verbeteren.
‘Het systeem is dus super ingewikkeld, waarbinnen iedereen hun best lijkt te doen en het goed te bedoelen, maar het is zo complex. Er zijn denk ik heel veel factoren die bijdragen aan de lange wachtlijsten, en zo zijn er dus ook heel veel oplossingen. Ik zou niet weten waar ik moet beginnen. Ik denk wel dat het belangrijk is dat de mentale gezondheid als een even grote prioriteit wordt gezien als de lichamelijke gezondheid. Mental Health is net zo belangrijk. En ook dat het welzijn van mensen altijd als prioriteit gezien moet worden, en altijd belangrijker moet zijn dan de economie. Ik vind het een beetje gek dat de maatschappij zo gericht is op geld en economie. Geld lijkt een soort doel of beperking te zijn geworden, maar het was toch ooit bedoeld als middel binnen het welzijn van mensen? Het gaat zo vaak over dingen die er helemaal niet toe doen, systemen en regeltjes zijn zeker nuttig, maar ze gaan ook te vaak hun doel voorbij.
Kracht
Elk mens heeft eigen krachten en struggles, dus het is éigenlijk niet te doen om iedereen te “categoriseren” zodat ze binnen de systeempjes passen. Er wordt gelukkig steeds meer gekeken naar het individu, op scholen bijvoorbeeld. In mijn tijd.. (Roomana lacht, ‘dat is toch al 20 jaar geleden!’) mocht ik bijvoorbeeld in groep 4 niet meer voorlezen in de klas omdat ik dat niet goed genoeg kon en ik kreeg ook geen bijles. Gelukkig kwam dit wel weer goed in groep 5, maar het doet toch wel iets met je. Ik wilde heel graag, maar ik leek daar even opgegeven te worden. Dus wat moet je dan als je afwijkt van gemiddeld, van een of andere norm? Ik geloof niet in “je bent hier niet goed in, dus doe maar niet meer” maar ik geloof ook niet in “je bent hier niet goed in, maar je moet dit toch echt doen”. Ik geloof wel in “je bent hier niet goed in, wat zou jij er graag mee willen?”.
Renze
Na mijn eerdere contact met Renze wilde ik hem al interviewen. Daarin vertelde hij dat hij niet naar school kan, niet meer naar zijn werk en zelfs zijn sport niet meer kan beoefenen. Dat moet impact hebben op zijn mental health. Terwijl ik het terrein van zijn school oprijd, zie ik hem al zitten op de tafeltennistafel. Ik merk op dat de trappen buiten een goede locatie kunnen zijn, maar Renze kijkt me lachend aan en zegt ‘Wacht maar tot je de trappen binnen ziet! Lijkt net op Hogwarts!’
Eenmaal binnen, bespreken we wat voor impact de pandemie op Renze heeft.
‘Het gaat zoals het gaat. Mijn werk ligt plat, mijn sporten ligt plat en colleges liggen plat. Je kan nergens heen. Normaal gesproken heb je de mogelijkheid om spontaan te beslissen dat je ergens heen gaat, wat ik al niet vaak doe, maar de mogelijkheid is er nu totaal niet.’
Studeren
Renze zit in het eerste jaar van de studie Toegepaste Wiskunde. In tijden van Corona heb je niet eens de mogelijkheid je studiegenoten te leren kennen. Geen intro, geen mogelijkheid om te sporten en studentenverenigingen zijn ook niet actief. Veel aspecten die studenten en jongvolwassenen nodig hebben als uitlaatklep, zijn niet mogelijk. Dat allemaal kan veel impact op mensen hun mental health zijn.
‘Mijn school heeft de digitale lessen goed geregeld. Gelukkig heb ik twee beeldschermen, wat met mijn studie zeer prettig is. Sommen worden ook vol uitgeschreven als het nodig is. Op een scherm is het met mijn studie bijna niet mogelijk.’
Op de vraag hoe een dag voor corona er uitzag voor Renze, gaf hij een typisch studenten antwoord. ‘Normaal stap ik uit bed, pak ik een paar bakken koffie en loop ik naar de bus, want ja, ik heb mijn studenten OV-kaart en geen zin om te fietsen. Het kost allebei evenveel tijd. Op school volg ik normaal de colleges, wanneer er geen colleges zijn zouden de brave studenten aan schoolwerk werken, maar ik ga met mijn vrienden praktisch scherm hangen en lekker Netflix afstruinen.’ Lachend kijk ik naar de fijne studie hokjes die ook goed dienen als kleine bioscoop. De school heeft een ruimte waarin er door middel van hoge bankstellen studeerhokjes gevormd zijn. ‘Als mensen de schermen echt nodig hebben voor school, dan gaan we natuurlijk wel weg.’
Het sociale contact tussen de lessen door is belangrijk. Op een studentenkamertje enkel met schermen werken, dekt de lading niet. Een videogesprek tussen de lessen door is mogelijk, maar je mist toch het menselijk contact. Studenten leren niet alleen van colleges, ze leren ook van de mensen om zich heen, wat belangrijk is voor mensen hun mental health.
De eerste lockdown
‘Periode een was fijn. Daarmee konden we nog helemaal op locatie zijn, werkcolleges waren nog op school. Dat was voor mijn concentratie heel fijn. Binnen een half uur ben ik op school dus ik schreef me zo vaak mogelijk in. Halverwege periode twee zijn we de lockdown ingegaan. Afgelopen week gingen de scholen open, maar waarom HBO en WO niet? Joost mag het weten. Op het HBO en WO heb je elkaar juist meer nodig voor de motivatie om door te gaan om een doel te behalen. Ik weet dat ik het volhoud, maar hoe? Ik begrijp echt niet waarom de lagere scholen en middelbare wel open zijn en ze ons vergeten!’
Renze is het al een hele tijd niet eens met hoe de beslissingen gemaakt worden, maar hij is ook blij dat hij ze niet hoeft te maken. In het begin zou hij de scholen allemaal gesloten hebben vanwege het besmettingsrisico. Maar als men een middelbare heropent terwijl de kans op besmetting daar groter is, waarom gaan de hogere scholen dan niet open? Hier heeft Renze veel vraagtekens bij.
Studenten zijn de toekomst
‘Het is gefocust op de ouderen en de kindjes. Maar de mensen daar tussenin vergeten ze. Wij dragen de toekomst. Wij zijn de toekomst. Hetgeen dat ze al jaren zeggen, vergeten ze nu totaal. Ze kunnen het nooit goed doen want er is altijd wel iemand die er niet mee eens is, maar dit snap ik gewoon niet.’
Door digitaal les te krijgen blijf je wel bezig en het is de best mogelijke optie, maar overleggen en vergelijken met studiegenoten is op deze manier een stuk moeilijker. In de collegebanken werken studenten samen aan hetzelfde doel, maar dat voelt nu niet zo. Renze’s school doet gelukkig alles dat ze kunnen om het voor hun studenten zo aangenaam mogelijk te maken.
‘Het is niet zo dat ik echt last heb van mentale problemen, maar ik merk vooral dat ik sneller gebrand kan zijn en sneller in discussie ga. Ik denk dat iedereen, vooral studenten en starters, dit minstens ook voelen. Daar gaat het gewoon minder goed mee. Ik merk ook dat er meer studenten uitvallen dan eigenlijk de norm is. Alles doet zeker wat met hun mental health’
Renze’s toegepaste toekomst
Op de vraag hoe Renze zijn toekomstige carrière voor zich ziet, merk ik zijn persoonlijkheid pas echt goed. Tijdens het interview kwam al duidelijk naar boven dat hij onderzoekend is en goed is met feiten, logica en cijfers. Heel toepasselijk met Toegepaste Wiskunde.
‘Ik twijfelde tussen Docent Wiskunde en Toegepaste Wiskunde. Mijn keuze viel op Toegepaste Wiskunde omdat ik daar mee alles kan. Dat willen veel bedrijven waarvan iets IT, logistieke planningen en data is. Wat me nu het meeste aanspreekt is hoe je een probleemstelling vanuit een bedrijfsleven of dagelijks leven kan vertalen naar een wiskundig model, wat je wiskundig gemakkelijk kan oplossen en dat weer terug kan vertalen naar de goede context. Stel ik word uiteindelijk toch nog docent, dan heb ik zo ook meer kennis wat ik kan toepassen in mijn lessen. Ik kan altijd nog mijn bevoegdheid halen.’
Anne
Anne heb ik zo’n vijf jaar geleden leren kennen via een gemeenschappelijke vriend. Het klikte meteen.
De deur gaat open en ik zie een grote glimlach op Anne’s gezicht. Met een glas water in de hand starten we ons gesprek over Mental Health.
‘Wat ik erg vind aan deze tijden is dat mensen die hulp nodig hebben het minder krijgen, en ik het minder kan geven. Mijn vriend kan ik gewoon zien en aanraken. Maar als een vriendin ergens mee zit kan ik haar geen knuffel geven. Het idee dat je er niet helemaal voor iemand kan zijn voelt naar.’
Verkeerde psycholoog
Anne reageerde op mijn oproep met een verhaal dat mijn mond open liet vallen van verbazing. ‘De eerste keer dat ik naar de psycholoog ging, kreeg ik de diagnose autisme. Een tijd daarna ging ik erheen omdat het echt niet goed met me ging. Mij werd verteld dat ik op de wachtlijst voor autisten met depressieve klachten kwam te staan. Maar waarom? Mijn autisme heeft voor mij niets te maken met mijn depressie. Er werd mij verteld dat ik misschien bipolair kon zijn. Uiteindelijk werd ik, nota bene door exact dezelfde psycholoog die mij eerder diagnosticeerde, opnieuw gediagnosticeerd met autisme. En dat was het. Ze konden me verder niet helpen, want ik was niet bipolair. Ik voelde me totaal ongehoord.’
Ondanks dat het al een aantal jaar geleden is, zie ik de frustratie bij Anne nog steeds. ‘Alle problemen die ik meldde, probeerden ze te koppelen aan mijn autisme. Ze zaten bij mij met hun kladblok voor hun gezicht, ik voelde totaal geen contact.’
Op mijn vraag of er nog een vervolg of een klacht is gekomen na dit alles, antwoordt Anne lachend: ‘Ik doe niet aan terugkoppelen, ik ben een autist.’ Als zeventienjarige met depressie had ze al genoeg aan haar hoofd. Daarbij is de kans klein dat een klacht echt iets teweeg had gebracht, gezien er tijdens de therapiesessies zelf al niet werd geluisterd.
Therapie
Gelukkig kon Anne later terecht bij een therapeut die haar eerder geholpen heeft met haar paniekaanvallen. ‘Hij zit echt midden in een bos, in een ruimte met grote ramen een open haard en luistert echt naar me. Het was uiteindelijk een combinatie van deze therapeut, Adriaan, en vrienden. Van de ene op de andere dag heb ik een knop omgezet. op een gegeven moment werd ik boos en wilde laten zien dat ik dit allemaal kan hebben. Ik was klaar met mezelf zielig vinden en koos uiteindelijk voor mezelf. Ik stopte met mijn pesters te geloven.’
‘Ik kan mezelf het niet voorstellen hoe ik het gedaan zou hebben als dit nu allemaal aan de gang was. Mensen denken nu al: waarom zou ik uit bed komen? Waarom zou ik douchen? Ik ga toch nergens heen. Dat was voor veel depressieve mensen buiten Covid-19 om al het geval. Hoeveel erger zal dat nu dan wel niet zijn? Mensen die al worstelen met hun mental health doen dat nu nog meer. Men raadt je aan een hobby te zoeken, maar waar doe je dat? Thuis. ‘Neem een nieuw baantje!’ Waar voer je dat uit? Thuis. Je zit steeds thuis. Of mensen zeggen dat je een stukje moet gaan wandelen. Als ik ging wandelen dan was ik alleen met mijn gedachten en die waren absoluut niet lief voor mij. Daardoor doe ik dat nu ook minder snel.’
Andere tijden
Social media brengt mensen nu dichter bij elkaar, maar heeft toch ook negatieve effecten op je mental health. ‘Dan lig ik bed even te scrollen en dan zie ik dat iemand een trui gebreid heeft. Dan denk ik echt echt over mezelf ‘Oh jij hebt weer helemaal niets gedaan, luie hoer.’
Mensen leven met doelen. Waar Anne vroeger graag tekende, kan ze zich daar nu zelf minder toe zetten. Ze heeft minder energie om iets te doen en daardoor krijgt ze minder stimulatie, minder energie. Het is een vicieuze cirkel die heel wat met mensen doet.
De wereld verwacht veel meer van jongeren omdat er meer mogelijk is. Er is zoveel meer kennis dan vroeger. Het nadeel hiervan is dat ouderen de pandemie met de oorlog vergelijken. Het idee dat een student het zwaar heeft omdat ze vrienden minder kunnen zien voelt onwerkelijk voor veel ouderen. Veel van hen zien het als zwakte, terwijl het juist sterk is om over emoties te praten. We missen begrip, zeker in deze tijd waarin veel mensen het zwaar hebben. En dat begrip vond Anne op speciaal onderwijs.
Onderwijs
‘Ik heb op regulier en speciaal onderwijs gezeten. Op speciaal onderwijs was geen budget om Frans te geven. Er waren soms twee klassen door een schot van elkaar gescheiden omdat er niet genoeg ruimte was. Het fijne aan speciaal onderwijs was dat ik mezelf kon zijn. Er was veel meer begrip en rust. Als iemand beter kon luisteren terwijl diegene aan het tekenen was, dan mocht diegene tekenen. Op regulier onderwijs moest je dat echt niet proberen. Als iets voor iemand werkt, dan werd daar juist gebruik van gemaakt in plaats van het helemaal proberen te veranderen omdat iemand ooit besloten heeft dat dit is wat kinderen moeten leren op deze specifieke manier.’
‘Toen ik op regulier onderwijs begon hebben mijn ouders de school laten weten dat ik autisme heb. Ik heb nooit iets van hulp gemerkt. Zelf om hulp vragen was heel wat. Het rugzakje zou me echt goed geholpen kunnen hebben, want ik gaf het zelf een beetje op. Proberen om mezelf te verbeteren in iets waar ik niet goed in ben, was een mega obstakel. Als ik het niet begreep, dan was ik dom. Als ik aangaf dat ik iets nog steeds niet begreep, legden docenten het weer precies hetzelfde uit. Ik geef niet zomaar aan dat ik het niet begrijp! Presenteren was ook echt een drama. Ik was bang en raakte zelfs in paniek. Op speciaal onderwijs ben ik erachter gekomen dat ik het juist heel leuk vind! Het verschil? Ik had een stem. Ik voelde me daar veilig. Er moet echt veel meer budget komen voor speciaal onderwijs. Het is echt zo belangrijk.’
Mental health
Op mijn vraag wat Anne graag beter wil zien in de mentale gezondheid komt ze met een lijst goede ideeën. ‘Als ik honger heb, wil ik het eten. Maar een stukje kaas vooraf helpt, al is het maar een stukje kaas.’ Lachend verslik ik mezelf bijna in mijn water. ‘Wat me een goed idee lijkt, is de studie toegankelijker maken. Er zijn meer psychologen nodig. Studenten en vrijwilligers kunnen zo de wachttijden wat inkorten of minder erg maken. Stel dat ze met de cliënten alvast kunnen praten, dat kan al zoveel helpen! Voor studenten kan deze tijd ook heel leerzaam zijn. Het doet mensen goed om gehoord te worden. Dat is een belangrijke factor met Mental Health’
Charlie
Dit keer stond Charlie voor mijn camera en stelde hij zich open om zijn verhaal te delen.
Voordat ik bij Charlie aanbel, heeft hij mij al gezien. Blij zwaaiend staat hij voor het raam.
Het blijft een raar idee dat we elkaar meer dan anderhalf jaar geleden voor het laatst zagen, op een feestje van een gemeenschappelijke vriendin. Met een tosti praten we eerst bij over alle dingen die we gemist hebben.
Terwijl we de SoesterDuinen oplopen, zie ik meteen waarom Charlie hier graag komt. De rust doet je meteen goed. Na de fotoshoot begint ons gesprek.
‘Hoe goed kan het gaan met iemand tijdens een lockdown? Kijk, de vraag of het goed gaat is nu een hele andere vraag dan een jaar geleden.’
GGZ
‘Ik ben altijd in de zeik ben genomen door het mentale gezondheidsstelsel, er is zoveel shit gaande met GGZ en zorginstellingen. De allereerste keer dat ik bij GGZ kwam was ik 12 jaar oud, toen ging het niet zo goed met me. Op die leeftijd was ik al drie keer doorgestuurd. Op mijn veertiende kwam ik er opnieuw, dit keer omdat ik in het verkeerde lichaam zit. Ze stuurden me meteen door naar de VU, terwijl ik eigenlijk nog door wilde gaan met de behandeling voor depressie. Bij de VU werd ik weer teruggestuurd omdat ik nog niet klaar was voor de behandeling daar. Terug bij GGZ waren ze mijn dossier kwijtgeraakt. Doordat ik toen 18 jaar oud was, stuurden ze me door naar GGZ voor volwassenen. Op dat moment was ik al zes psychologen verder.’
Net als onder lichamelijke dokters, zijn er bij psychologen ook specialisten. Mocht er uit het onderzoek een specifieke diagnose komen, dan kom je op de wachtlijst voor een psycholoog die daarin gespecialiseerd is. Het nadeel daarvan is dat er soms meerdere diagnoses zijn waardoor cliënten van hot naar her gestuurd worden, terwijl ze in die tijd echt al hulp nodig hebben met hun mental health. Terwijl Charlie aangeeft dat hij graag nog steeds geholpen wil worden met zijn depressie, kapt de GGZ het af en raken ze ook nog zijn dossier kwijt, en daarmee ook Charlie’s vertrouwen.
Covid-19
‘Nu in de tijden van Covid-19 is het nog lastiger. Ik heb qua gesprek echt fysiek contact nodig. Via beeldbellen ontstaat er een soort blokkade. Gelukkig kon ik dat aangeven en maakten ze een fysieke afspraak. Helaas hoorde ik die ochtend dat mijn psycholoog ziek was en ik een beeldgesprek had met een ander. Verder denk ik dat mijn brein anders werkt dan bij een normaal mens. Ik wil graag weten of dat zo ook is, zodat ik me kan relateren aan anderen en niet denk dat ik maar ‘normaal’ moet doen.’
VU
We vervolgen ons gesprek over de VU. De afgelopen jaren is er meer openheid gekomen naar transgender personen, waardoor veel meer transgender personen er open over durven te zijn en de stap durven te nemen om naar de VU te gaan. We zijn er echter nog lang niet.
‘De VU geeft je expres bedenktijd. Eerst beginnen ze met zes gesprekken verspreid over zes maanden, zodat ze zeker weten dat je dit wilt en ermee doorgaat. Mijn wachtlijst was zeven maanden, maar de wachtlijsten duren nu gemiddeld twee jaar. Je zit met al die gevoelens en sommige mensen zijn ook nog suïcidaal, dat is zo naar. Zo kan je niet goed werken aan je mental health. Er zijn twee organisaties waarbij je terecht kan. De VU en Stepwork. Bij Stepwork moet je zelf ook nog een jaar wachten.’
Terwijl we in een pandemie zitten en bang zijn dat de IC’s overvol raken, zijn de wachtlijsten van de mentale gezondheid al lang aan het overstromen. Er is al heel lang een groot tekort aan psychologen en budget. Jammer genoeg wordt mental health nog steeds niet even serieus genomen als lichamelijke gezondheid.
‘Toen ik eindelijk welkom was bij de VU, kreeg ik er een gesprek met iemand die onrealistische, platonische vragen stelde waar totaal geen emotie achter zat. Ik kon niet begrijpen wat hij aan mijn antwoorden had. Hij trok super snel rot conclusies die ik niet begreep. Toen ik dat aangaf, kreeg ik geen duidelijk antwoord. Het gendertraject dat je in gaat is super zwaar en veel mensen begrijpen niet wat er allemaal in je hoofd omgaat. Vroeger kon ik mijn emoties en gevoelens al moeilijk beschrijven, mede doordat ik enig kind ben met gescheiden ouders. Voor iemand die mentale issues heeft, gaat praten een stuk makkelijker doordat je je dan niet alleen voelt.’
Concerten
Muziek brengt mensen samen. Door naar concerten te gaan leerde Charlie mensen kennen met soortgelijke en andere problemen waar hij met ze over kan praten. Die mensen kan hij nu zijn goede vrienden noemen. Voor veel muziekliefhebbers is niet naar concerten kunnen gaan een groot gemis. Meezingen met teksten waarvan je de emoties voelt, muziek die je gelukkig maakt. De politiek vergeet hoe belangrijk cultuur en kunst voor de mens is.
Op de vraag wat er volgens Charlie beter kan in de zorg is de basis wat het belangrijkste is; gehoord worden. ‘Wat ik vooral merk is dat ik me ongehoord voel. Ik ben van het kastje naar de muur gestuurd, terwijl ik gewoon wilde dat iemand naar me luistert. Praten over je problemen is het allerbelangrijkste. Leuk is anders, maar het is nodig. Het lijkt me goed als er mensen zijn waarbij je direct terecht kan zolang je op de wachtlijst staat. Zo lang wachten is pijnlijk, terwijl je het al moeilijk hebt. Ik weet dat ze bezig zijn met dingen verbeteren, maar dat daar nog niets voor is verbaast me.’
Terwijl we ons gesprek verder voort zetten over muziek komt er wat vrij bij Charlie. ‘ Oh als ik wist dat Beartooth mijn laatste concert was had ik me absoluut niet ingehouden! De week daarop had ik er nog een, waardoor ik iets rustiger deed. Wat een gemis is het.. ‘ Een mega glimlach veranderd in een neergeslagen blik. Benieuwd hoe erg los het publiek gaat wanneer het weer mogelijk is om een concert te bezoeken rijd ik weg, terwijl ik hard meezing met mijn muziek.
Maddy
Terwijl er wolken boven mijn hoofd hangen, doet Maddy de deur open met een grote glimlach. De wolken verdwijnen meteen naar de achtergrond. Genietend van alle honden die we tegen komen, lopen we naar de locatie voor de fotoshoot.
‘Over het algemeen gaat het nu goed met me. Ik heb wel ruim 11 maanden aan alles moeten wennen. Die 11 maanden heb ik niet kunnen studeren. Gelukkig was de bibliotheek na een tijdje open, waar ik de eerste weken gebruik van heb kunnen maken. Maar na een tijd was alles al volgeboekt terwijl de boekingen om 00:00 open gingen!’
Met school zal het echter vast helemaal goedkomen, Maddy haalde eerder twee propedeuses in een keer. Ze weet wat ze wil en gaat daar ook voor. Maar door de opgelopen achterstand moet ze twee vakken van vorig jaar inhalen en heeft ze twee her tentamens. Vanwege Covid-19, heeft ze per semester een vak. Zo is er genoeg tijd om te leren voor examens.
Diagnoses
Maddy heeft ooit van ADHD en autisme gehoord, maar had er geen beeld bij. Er werd ook niet veel over verteld. Zo werd er ook niet veel over mental health gepraat. Toen ze in Tilburg ging wonen, kreeg ze een nieuwe omgeving en leerde ze nieuwe mensen en vrienden kennen. Daardoor kwam ze er meer over te weten en besloot ze naar de huisarts te gaan. Dat was het begin van haar angststoornis diagnose.
‘Door de diagnose wist ik wel wat meer, maar nog steeds heel weinig. Ik wist ook nog steeds niet waar het aan lag. Tijdens mijn depressie diagnose zat ik in een relatie waarin ik werd mishandeld. Ik zag niet in dat wat hij deed verkeerd was en kon daarom niet zeggen dat het door mijn vriend kwam. Omdat ik destijds niet alles vertelde, zijn we in dat traject niet verder gekomen.’
‘Van kleins af aan had ik geen goede vrienden, door mijn autisme begreep ik vriendschap ook niet goed. Een van hen was narcistisch, de ander manipuleerde me. Pas nadat mijn ex me twee jaar zo heeft behandeld, ben ik gaan leren wat vriendschap betekent.’
De juiste mensen
Dit kwam doordat Maddy een gemeenschappelijk vriendin en een klasgenoot van de studie Social Worker over de relatie vertelde, realiseerde ze zich dat haar ex haar nooit zo had mogen behandelen. Haar opleiding was heel persoonlijk en ze heeft er veel gehuild, omdat je moest leren met je eigen emoties om te gaan.
Ze woonde een tijdje samen met deze vriendin in een huisje in the middle of nowhere. Daar heeft Maddy geleerd wat ze wel en niet fijn vindt, en wat goed en fout is. Toen kwam ook de realisatie van wat er allemaal gebeurd is.
‘Ik merk zelf niet zo dat mensen opener zijn over mental health in de pandemie. Zelf ben ik er altijd open over en veel van mijn vrienden ook, maar er zit nog altijd een taboe op. Ik zie wel artikelen dat jongeren en studenten het zwaar kunnen hebben in deze tijd, maar veel mensen vinden dat studenten en jongeren niet zo moeten zeuren. Sorry hoor, maar als je je niet slecht mag voelen omdat iemand anders het altijd slechter heeft, dan mag je zeker ook niet meer blij zijn, want iemand anders is altijd gelukkiger.’
Wachtlijsten
We vervolgen ons gesprek over de wachtlijsten. ‘Zelf heb ik geluk gehad met de wachtlijsten. De langste was maar ongeveer vier maanden. Maar dat komt ook omdat ik kijk naar hoe lang de wachtlijsten zijn. Door mijn eerdere diagnoses weet ik veel meer en kan ik ook research doen en zo de juiste hulp vinden. Mijn opleiding als social worker heeft natuurlijk ook meegeholpen, ook met mijn mental health.”
Maddy denkt niet dat er een makkelijke oplossing is om de problemen bij de GGZ op te lossen.
‘Je kan er wel meer geld in stoppen, maar dat betekent niet per se dat de wachtlijsten korter worden. Toch is er wel meer geld nodig voor wat ze gaan doen. Er moet echt meer aandacht moet komen voor mental health.. Een heel groot onderdeel van depressie en angststoornis is dat je er niet over kan praten. Als je dat wel zou kunnen met de mensen om je heen, dan kunnen veel problemen al opgelost worden. Op die manier blijven er wat minder problemen gelinkt aan depressie over en kan daar efficiënter aan gewerkt worden. Om ervoor te zorgen dat er meer over wordt gepraat, zouden ze een campagne kunnen starten.’
Basisscholen
Dit gesprek zou al op basisscholen moeten beginnen, zodat kinderen gezond en ongezond gedrag kunnen herkennen en hier openlijk over kunnen praten. Hopelijk kunnen er op die manier problemen worden voorkomen en worden de wachtlijsten korter.
Benieuwd naar meer foto’s? Klik hier